[recenzja] Krzysztof Matkowski „Trzecia część człowieka” – Człowiek podzielony [Zew Zajdla 2021]

Z Trzecią częścią człowieka Krzysztofa Matkowskiego zapoznałam się w ramach akcji Zew Zajdla, która polega na przeczytaniu wszystkich utworów nominowanych do nagrody im. Janusza A. Zajdla, a następnie wzięciu udziału w głosowaniu. A że autora omawianej tu powieści znam już z wielu publikacji w antologiach Fantazmatów i cenię sobie jego niepokojąco barwną wyobraźnię, byłam niezmiernie ciekawa, co zaserwuje w swoim debiucie książkowym. I po lekturze mogę powiedzieć, że jest to kolejna pozycja, o której nie słyszałam wcześniej, a jednak dość pozytywnie mnie zaskoczyła. (Podobnie stało się z Czarownicą znad Kałuży Artura Olchowego, dlatego zachęcam was do wzięcia udziału w Zewie Zajdla, bo możecie odkryć mniej popularne, ale wartościowe lektury).

Rzadko się zdarza, by już na pierwszej stronie powieści główny bohater umarł, a potem jakby nigdy nic wyszedł z rozbitego samochodu. Damian Kot ma bowiem pewien nadprzyrodzony talent, ściśle związany z jego nazwiskiem, który stanowi centralną oś opowieści. Protagonista dostaje następnie informację o umierającym dziadku, przerywa więc wakacje i wraz ze swoją dziewczyną Julią wraca do Katowic. Senior rodu nie wyjaśnia wiele swojemu wnukowi, podaje mu jedynie nazwę niewielkiej wsi w Bieszczadach, w której kryje się pewna rodzinna tajemnica. A wszystko wskazuje na to, że pozwoli ona Damianowi urzeczywistnić wiele pragnień, choć konsekwencje nadejdą znacznie szybciej, niż się spodziewa.

  Każdy człowiek czasem nie radzi sobie z towarzystwem samego siebie. (s. 95)

Powieść w przewrotny sposób dotyka jednego z najważniejszych dla nas wszystkich tematu – problemu spełnienia i poczucia, że jest się szczęśliwym. Damian z jednej strony robi karierę jako lekarz i ma kochającą żonę, która daje mu syna. A z drugiej czuje pewien niedosyt – chciałby bowiem mieć szansę więcej podróżować i żałuje porzucenia marzenia o rysowaniu komiksów. A ponieważ dzięki mowie pozornie zależnej spędzamy sporo czasu w jego głowie, łatwo wczuć się w jego rozważania. Autor obdarzył go przy tym kocią naturą, zgrabnie eksploatując przynależne jej cechy i wykorzystując niemal wszystkie możliwe aspekty związane z tym zwierzęciem. Fabuła toczy się dość wartko do przodu, coraz bardziej komplikując sytuację protagonisty, a przy tym opowieść jest przepleciona licznymi refleksjami i co krok zachęca do zadawania sobie ontologicznych pytań. Dzięki temu jest to bez wątpienia utwór, który dotyka do głębi, poruszając najgorsze, głęboko skrywane lęki, ale także zachęca do eksplorowania rzeczy, które niosą radość i spełnienie. Pokazuje też, jak trudno zachować między nimi równowagę, a na pierwszy plan wysuwa się tu nie lada dylemat, jak poradzić sobie z sobą samym. Istotnym wątkiem są też relacje międzyludzkie – w tym zagadnienie, czy wystarczy kogoś kochać, by umieć się z nim porozumieć, albo na czym polega prawdziwe wsparcie osób sobie bliskich. 

 Ludzie żyją ze znacznie gorszymi problemami 

niż niespełnione marzenia. (s. 164)

Warstwa językowa zasługuje tu na szczególną uwagę – mnie wprost zachwyciło bogactwo środków stylistycznych, a przy tym swobodne poruszanie się autora między stylem bardziej swobodnym a miejscami wręcz poetyckim. Do tego tytuł jest znakomicie uzasadniony w treści i nabiera głębszego sensu po całej lekturze, dzięki czemu czytałam powieść z nieskrywaną przyjemnością. Dodatkowym smaczkiem były zaś rozliczne żarty rzucane przez postaci związane z fantastyką we wszelkich formach.

– Chyba dobrze jest czuć się średnio. 

– Czemu?

– Bo jest taka sama szansa na to, że się spierdoli, jak na to, 

że się poprawi. (s. 259)

Trzecia część człowieka Krzysztofa Matkowskiego to jedna z tych wyjątkowych książek, która może połączyć miłośników fantastyki i po prostu dobrej literatury, dotykającej najważniejszych dla naszej egzystencji spraw – tożsamości i poczucia spełnienia. Jeżeli jeszcze nie czytaliście tej powieści, polecam Wam gorąco ten nawiązujący do tradycji realizmu magicznego, intrygujący debiut, napisany pięknym językiem i sprawnie przechodzący od ponurego do wesołego nastroju, w którym wraz z Damianem Kotem wyruszcie w podróż w głąb siebie. 

 

Moja ocena: 5,5/6

Autor: Krzysztof Matkowski
Tytuł: Trzecia część człowieka
Wydawnictwo: Alegoria
Rok wydania: 2020
Stron: 266