Ostrzeżenie dla potomnych – H. Harrison „Przestrzeni! Przestrzeni!”

Przestrzeni! Przestrzeni! Harry'ego Harrisona to szósty tom serii wydawnictwa Rebis pt. Wehikuł czasu, poświęconej klasycznej sf. Ta powieść, wydana po raz pierwszy w 1966 roku, pokazuje wizję warunków życia przełomu XX i XXI wieku w Nowym Jorku. Moim zdaniem nie zestarzała się jednak zbyt dobrze, a dlaczego, tłumaczę poniżej.

W prologu autor informuje nas, że w 1950 roku Stany Zjednoczone, skupiające 9% ludzkości świata, wykorzystywały 50% światowego wydobycia surowców, a ponieważ ich zapotrzebowanie ciągle rośnie, pod koniec wieku będą potrzebowały już ponad 100% pozyskiwanych na Ziemi kopalin. I właśnie dlatego na czas akcji wybrany został rok 1999, zaś na miejsce przeludniony Nowy Jork, liczący sobie 35 milionów mieszkańców. A przetrwanie w nim nie jest łatwe – brakuje mieszkań, normalne jedzenie jest towarem luksusowym, ludzie żywią się m.in. sucharami z wodorostów, regularnie wstrzymywane są dostawy wody, zaś starsi ludzie protestują na ulicach, bo nie mają pracy ani warunków do życia. 

 

W powieści śledzimy losy 17-letniego Billy'ego Chunga, biedaka pochodzenia tajwańskiego, który próbuje podjąć jakąkolwiek pracę, jednak wskutek pecha znajduje się w bardzo trudnej sytuacji. Jego ścieżki krzyżują się przypadkowo z około trzydziestoletnim policjantem Andym Ruschem, który dostaje zadanie rozwikłania zagadki morderstwa wpływowego Mike'a O'Briena. Obaj mężczyźni poznają też rudowłosą piękność Shirl Greene, byłą utrzymankę denata. Niestety, w mojej ocenie główni bohaterowie, czyli zapracowany policjant, wygodnicka dziewczyna i biedny nastolatek są dość schematyczni i łatwo mi było przewidzieć, jakie podejmą działania, tak więc podążanie ich tropami nie wydało mi się zbyt emocjonujące. Najbardziej udaną postacią jest tu w moich oczach współlokator Andy'ego, 72-letni Sol, były mechanik samolotowy.

Autor stawia tu ważne pytania: jak można przetrwać w obliczu wykorzystania przez ludzkość niemal wszystkich zasobów Ziemi? Jakie wartości przyświecają społeczeństwu, które nigdy nie ma pełnego brzucha i któremu nie starcza wody, by się normalnie umyć? Czy w takim świecie istnieją jeszcze jakieś ideały, a liczbę urodzeń należy kontrolować? Czego trzeba, by o kotlety sojowe wybuchły zamieszki? I należy tu stanowczo podkreślić, że czytelnikami docelowymi dla Harry'ego Harrisona w 1966 roku byli biali, bogaci, najedzeni Amerykanie, przyzwyczajeni do wysokiego poziomu życia. Na nich opisane tu realia z całą pewnością zrobiły wtedy piorunujące wrażenie i dostrzegli w tym świecie przedstawionym bezsens istnienia, paranoję i egzystencję na granicy wegetacji. I to jest jednym z powodów, dla których moim zdaniem ta książka nie przetrwała próby czasu – bo gdy pokażecie ją mieszkańcom krajów komunistycznych bądź slumsów współczesnego Rio de Janeiro czy też krajów afrykańskich, gdzie nadal nie ma dostępu do wody pitnej, powiedzą Wam, że to nie jest i nigdy nie była fikcja literacka, a i tak jak na słabe warunki bytowania panuje tam zbyt duży porządek. Ponadto uważam, że nie bronią się także pomysły pisarza dotyczące technologii, bo w Nowym Jorku 1999 roku nadal używa się telegramów, telewizorów kineskopowych i telefonów stacjonarnych. 

Jedna z angielskich okładek:

 źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Make_Room!_Make_Room!, dostęp: 13.09.2019

I mimo że rozumiem w pełni intencję pisarza i próby ostrzeżenia nas przed nieuchronną katastrofą i wykorzystaniem zasobów Ziemi, to Przestrzeni! Przestrzeni! nie wywarło na mnie zamierzonego przez Harry'ego Harrisona efektu. Może dlatego, że z dzieciństwa pamiętam kartki na żywność i puste półki w sklepach oraz kilometrowe kolejki, gdy już cokolwiek w nich było. Z tego względu mogę tylko doradzić, byście sami sprawdzili, jak na Was wpłynie wizja pisarza i czy zachwyci Was jej realizm, czy też podzielicie moje zdanie.

Za egzemplarz recenzencki dziękuję wydawnictwu Rebis.

Autor: Harry Harrison

Tytuł: Przestrzeni! Przestrzeni!

Tytuł oryginału: Make room! Make room!

Tłumaczenie: Radosław Kot

Wydawnictwo: Rebis

Rok wydania: 2019