Wanda i potwór – „Ostatnie lato Wandalów” Jakuba Urbańczyka

Ostatnie lato Wandalów. Wandalasunta to debiut Jakuba Urbańczyka, łączący powieść historyczną i fantastykę, przedstawiający dzieje tytułowego ludu w połowie VI wieku na terenach późniejszej Polski, a zarazem retelling legendy o smoku wawelskim.

Głównym miejscem wydarzeń jest Wahwelberga nad Vistlą, do której po kilku pokoleniach powracają Wandalowie, odbywszy wędrówkę aż do Kartaginy w Afryce. Rządzi nimi najwyższy król – krak, czyli starzejący się Alamund, ojciec Ariaryka, Hildimera i Wandalasunty, zwanej Wandą. Zależy mu na dobrobycie pobratymców, choć dzieli ich wiele – część jest bowiem poganami, inni zaś chrześcijanami, część jest lokalna, inni zaś wojażowali. Musi też liczyć się z sąsiadującymi plemionami, na przykład Wenedami, które również pragną panować nad okolicą. Na to nakłada się jeszcze jeden problem – najwyraźniej bogowie przeklęli Wandalów na początku ich eksodusu i jeżeli nie zastaną przebłagani, tytułowemu ludowi nic się nigdy w dłuższej perspektywie nie uda.

Głównymi bohaterami są znacznie wyprzedzający swoje czasy w sposobie myślenia Ritigern i Wanda. Ten pierwszy to żonaty komes, ojciec trójki dzieci, który za młodu był kształcony przez swojego rodziciela. Jest honorowym chrześcijaninem i wiernym przyjacielem Alamunda. Zaś Wanda, oczko w głowie ojca, mimo osiągnięcia dwudziestu lat nadal nie jest zamężna, lubi też chodzić na polowania i posługiwać się łukiem. Spodziewałam się po niej więc czegoś więcej, jednak w powieści nie podejmuje samodzielnie ani jednej rozsądnej decyzji, będąc w gruncie rzeczy cały czas kierowana przez innych. W jej przypadku musiałam się zatem obejść smakiem, znacznie ciekawiej została natomiast opowiedziana historia stojącego przed trudnymi wyborami Ritigerna. Z postaci kobiecych najlepiej wypada wiedźma Ingomara, posiadająca wiedzę o nadprzyrodzonym i kierująca niektórymi wydarzeniami. Trzecim istotnym bohaterem jest dopiero dojrzewający Sigeryk, najstarszy syn Ritigerna, który jest rzucany przez los z miejsca na miejsce. Pozostałe osoby scharakteryzowane są raczej pobieżnie, niektóre wręcz zlewają ze sobą, a na dodatek wątek romantyczny pomiędzy Wandą i Ritigernem poprowadzony został może i dramatycznie, ale moim zdaniem nad wyraz irytująco. 

 

Świat przedstawiony zaś pokazuje tygiel ludów, religii i sposobów myślenia, oraz walkę o władzę po śmierci kraka. Wartym zainteresowania elementem jest tu obecność pogańskich bogów, którzy mają realny wpływ na ludzkie losy, zaś najciekawiej z nich wypada inteligentny i lubiący igrać ze śmiertelnikami odpowiednik Lokiego. Autor wprowadził też kilka pomniejszych nadprzyrodzonych istot z mitologii słowiańskiej, które nie mają istotnego wpływu na wydarzenia, ale znacznie je ubarwiają. Jednak początkowo obiecująca fabuła zjada własny ogon, niczym wąż na pierścieniu jednego z bohaterów. Niby jest retelling legendy o smoku wawelskim, rywalizacja o tron, bezpardonowa polityka, bitwa, historie miłosne, stara klątwa, ale moim zdaniem przypisy zawierające rozliczne ciekawostki historyczne wypadają znacznie korzystniej od głównej intrygi. Do tego momentami odczuwałam przesyt dialogów zamiast akcji i zgrzytał mi tu całkowicie współczesny język, a szczególnie przekleństwa, bo niby kto w VI wieku wiedział, że istnieje taka choroba jak cholera? Myślę, że autor zbudowałby bardziej wciągającą historię, gdyby nie kroczył drogą pomiędzy konwencją współczesną i historyczną, realistyczną i fantastyczną, a zdecydował się, która z nich ma nad resztą dominować. Uważam też, że z retellingu powinien wynikać jakiś nowy morał, a tu się niestety tak nie dzieje. Nie rozumiem też, czemu Jakub Urbańczyk nie zdradził nam, co się naprawdę stało w jaskini potwora, pomijając najciekawszą moim zdaniem część opowieści i tym samym wytrącając sobie z rąk pisarki oręż. Jednak najbardziej nie przypadło mi do gustu wpisujące się w martyrologiczny nurt przesłanie, z którego wynika, że to przede wszystkim bogowie decydują o ludzkich losach, spychające rozbudowaną tu walkę o tron na całkowity margines.

Podsumowując, mimo intrygującej sytuacji wyjściowej i wielu potencjalnych płaszczyzn konfliktu społecznego i religijnego, główna intryga w powieści Ostatnie lato Wandalów. Wandalasunta Jakuba Urbańczyka wypada raczej letnio. Z całą pewnością warto zapoznać się z nią dla wartościowych przypisów i intrygujących istot nadprzyrodzonych, jednak sama dramatyczna historia Wandy i schyłku jej ludu nie prowadzi do logicznej konkluzji. Rzecz jasna sprawdźcie sami, czy zgodzicie się z moją oceną tej książki, być może spojrzycie na nią łaskawszym okiem niż ja.

E-booka Ostatniego lata Wandalów możecie z łatwością nabyć na Woblinku tu.

Za egzemplarz recenzencki dziękuję Woblinkowi.

Autor: Jakub Urbańczyk

Tytuł: Ostatnie lato Wandalów. Wandalasunta

Wydawnictwo: Zysk i S-ka

Rok wydania: 2020