Pod skórą myśliwego umysłów - J. Douglas, M. Olshaker "Mindhunter. Podróż w ciemność"

Mindhunter. Podróż w ciemność to druga wydana w Polsce książka autorstwa amerykańskiego pioniera profilowania kryminalnego Johna Douglasa oraz pisarza Marka Olshakera, ponownie skupiająca się na głośnych sprawach seryjnych zabójstw z końca XX wieku, tym razem pokazująca nieco szerszą perspektywę, między innymi skutki w życiu prywatnym i wynikające ze współpracy z różnymi instytucjami państwowymi. Na uwagę zasługują tu także fragmenty o tym, jak możemy próbować się chronić, które zainteresują z pewnością wszystkich rodziców. O pierwszej części, na podstawie której powstał świetny serial Netflixa Mindhunter, pisałam tu.

Żeby rozwiązać sprawę, wnikliwy śledczy musi umieć wejść w cudzą skórę – zarówno ofiary, jak i sprawcy, przez co niełatwo mu zachować równowagę psychiczną. I nawet, jeśli prawidłowo określi portret behawioralny przestępcy i uda się go złapać, ten nie zawsze przyznaje się do winy. Dlatego też podobnie jak w poprzednim tomie najbardziej interesującym aspektem książki są przykłady zbrodni rozwikłanych dzięki pomocy oddziału pierwszego z autorów. Nie brakuje także fachowej wiedzy – nie tylko odświeżamy, co to jest modus operandi i sygnatura, ale także dowiadujemy się, czym dokładnie powinien charakteryzować się dobry profiler, co oznacza morderczy trójkąt, lub też jakie cechy odróżniają sprawcę preferencyjnego od sytuacyjnego. Ten aspekt utworu spodoba się zapewne fanom tekstów popularnonaukowych.

Jako że John Douglas na co dzień miał do czynienia z makabrycznymi mordami, ogromnie bał się o swoje dwie córki i syna. Dlatego też rozdziały trzeci, czwarty i piąty są poświęcone zbrodniom dokonywanym na dzieciach, a przede wszystkim zawierają bardzo cenne wskazówki dla każdego rodzica – polecam tu szczególnie ostatni, w którym autorzy dają bardzo konkretne porady, jak zwiększyć szanse na ochronienie swoich pociech przed niebezpiecznymi sytuacjami.

Były agent FBI nie boi się przyznać, że nawet posiadając spore doświadczenie i dobrą intuicję, w trakcie badania zbrodni można się pomylić w niektórych szczegółach, co pokazuje nam opisując sprawę jednego z seryjnych morderców. Co więcej, uważa, że w przypadku skazania niewinnej osoby do obowiązków stróżów prawa należy ją oczyścić. Jednak najważniejsze przesłanie tego tomu jest takie, że zło wynika często z bierności dobrych ludzi, dlatego też autor wielokrotnie podkreśla, jak istotna była pomoc lokalnej społeczności w zidentyfikowaniu winnych ohydnych zbrodni. 

 

Kolejnym poruszonym tu zagadnieniem jest punkt widzenia i prawa sprawców, m.in. to, jak próbują się tłumaczyć czy wręcz uniknąć kary. Profiler zauważa, że nikt już nie jest za nic odpowiedzialny. Zawsze się coś znajdzie: jakiś czynnik w życiu czy w środowisku człowieka, żeby go usprawiedliwić (s. 33-34). Co z tego wynika, przekonacie się oczywiście podczas lektury. Rozdział dziewiąty, w mojej ocenie najmniej wciągający ze wszystkich, poświęcony jest na przykład prawnemu aspektowi habeas corpus, który pozwalał już skazanym składać kolejne odwołania i odwlekać wykonanie wyroku śmierci.

John Douglas postanowił także przeanalizować słynną sprawę O.J. Simpsona z 1994 roku, którego była żona została brutalnie zabita kilkunastoma ciosami nożem. (Ponieważ w USA premiera opisywanej przeze mnie książki miała miejsce w 1997 roku, był to wtedy interesujący wszystkich temat.) Na koniec zaś przedstawia swoje rozważania na temat kary śmierci, zaznaczając, że seryjni mordercy raczej nie poddają się procesowi resocjalizacji.

Mindhunter. Podróż w ciemność to robiąca spore wrażenie książka o początkach behawiorystycznej analizy zbrodni, którą warto sobie rozsądnie dawkować – tak, aby na spokojnie ułożyć sobie w głowie czasem wyjątkowo drastyczne szczegóły opisywanych tu spraw. Dla zainteresowanych pracą profilerów jest jednak idealna – w pełni pokazuje bowiem blaski i cienie tego zawodu, wyjaśniając towarzyszące mu obowiązki oraz konsekwencje, zarówno te profesjonalne, jak i prywatne. Dość powiedzieć, że po lekturze tego tomu twórcy serialu z pewnością będą mieli w bród materiałów do kolejnego sezonu Mindhuntera (premiera zapowiadana jest na pierwszą połowę 2019 roku) i podobnie jak ta książka zaprowadzą nas prosto w ciemność ich umysłów.

Tytuł: Mindhunter. Podróż w ciemność

Tytuł oryginału: Journey into darkness

Autor: John Douglas, Mark Olshaker

Tłumaczenie: Łukasz Müller

Wydawnictwo: Znak Litera Nova

Rok wydania: 2018

Okładka pobrana ze strony wydawnictwa w dniu 30.11.2018: 

https://www.znak.com.pl/kartoteka,ksiazka,120530,Mindhunter-Podroz-w-ciemnosc