[recenzja] Stanisław Lem „Fantastyczny Lem. Antologia opowiadań według czytelników” – Przelot przez twórczość Lema

Otrzymana przeze mnie od lubianej księgarni taniaksiazka.pl Fantastyczny Lem. Antologia opowiadań według czytelników zawiera piętnaście pozycji wybranych jako najlepsze przez uczestników plebiscytu zorganizowanego w 2001 roku. Ponadto wpływ na zawartość miał sam pisarz oraz autor posłowia – krytyk i historyk literatury, profesor Jerzy Jarzębski. Dzięki różnorodności zawartych tu utworów można znakomicie zorientować się, w jak wielu tematach autor miał coś do powiedzenia i jak niezwykła była jego wyobraźnia. 

 

W antologii znalazły się zarówno humorystyczne opowiadania z Bajek robotów i Cyberiady, jak i Dzienników gwiazdowych – wspomnień podróżnika po kosmosie Ijona Tichego, jedna z Opowieści o pilocie Pirxie, a także recenzje fikcyjnych powieści z Doskonałej próżni. Wszystkie one pokazują niezwykle szerokie horyzonty intelektualne autora, który dotykał wielu zagadnień – w tym kreacji świata i istnienia Boga, zasadności religii, kwestii wolnej woli i determinizmu, tajemnic oraz meandrów ludzkiego umysłu, przyszłości ludzkości, aż wreszcie jednego z najważniejszych pól, czyli fantastyki socjologicznej. Zaskoczyć tu może rozmaitość kosmicznych społeczeństw, które wykreował Stanisław Lem i wypływające z wielu z nich ostrzeżenie przed systemami totalitarnymi. Ponadto zachwycić może rzadka umiejętność łączenia humoru z rozważaniami natury filozoficznej czy ontologicznej. 

 

Antologia zawiera też ilustracje przygotowane przez samego autora do utworu Podróż dwudziesta pierwsza.

  

 

Ja wprost przepadam za humorystycznymi opowiadaniami z Bajek robotów, z przyjemnością odświeżyłam więc Trzech elektrycerzy i przewrotne Jak Erg Samowzbudnik bladawca pokonał. Moim ulubieńcem została jednak Tragedia pralnicza o wyścigu producentów pralek, który spowodował rozwój inteligentnych, wielofunkcyjnych, a przede wszystkim myślących maszyn, co zaowocowało szeregiem problemów z ich statusem społecznym oraz solidne zawirowania w prawodawstwie. Ten utwór zadaje przy czym istotne pytania o naszą przyszłość jako ludzkości – a konkretnie, kto przyjdzie po nas? Ponadto zaskoczyła mnie otwierająca ten zbiór recenzja nieistniejącej książki pod tytułem Simon Merril „Sexplosion”, w której pokazane jest społeczeństwo opętane modą na seks. Obserwujemy tu jego problemy i upadek, a potem powstanie kolejnej tendencji na objadanie się. To fantastyka socjologiczna w zdecydowanie nieoczekiwanym wydaniu, z którą warto się zapoznać. Zachwyciło mnie także światotworzenie i słowotwórstwo w Podróży dwudziestej pierwszej – np. rypciny i chędacze oraz w Kongresie futurologicznym – tu pojawia się rzeczywizor, defryzoń, wanielacz czy bradło. Szczególne miejsce w moim polonistycznym sercu zajęła także genialna pod względem językowym Wyprawa pierwsza A, w której Elektrybałt, czyli robotyczny bard pisze rozmaite wiersze, które czasami nie mają sensu, ale wyglądają na gramatycznie poprawne. Najmniej przypadła mi zaś do gustu Maska, bo choć doskonale rozumiem jej posthumanistyczne przesłanie, to forma wywołała spory chaos w mojej wyobraźni. 

 

 

Nie jest to więc zdecydowanie antologia na jeden wieczór, a od ilości wykreowanych światów oraz tematów do refleksji, których dostarcza nam tu pisarz, może wręcz zakręcic się w głowie. Dlatego też nie poleciłabym jej na początek przygody z Lemem, ale raczej w celu zdecydowania, z którą częścią jego twórczości jest nam najbardziej po drodze i które z poruszanych przez niego zagadnień są dla nas istotne. 

 

 

Podsumowując, polecam zbiór Fantastyczny Lem. Antologię opowiadań według czytelników wszystkim, którzy chcą przekonać się, jak wszechstronnym i wizjonerskim pisarzem był Stanisław Lem, i razem z nim pragną prowadzić rozważania filozoficzne, religijne, ontologiczne, a przede wszystkim socjologiczne, w tym te dotyczące naszej przyszłości. Sprawdźcie też, co jeszcze ciekawego znajdziecie w nowościach księgarni taniaksiazka.pl.

 

Za egzemplarz recenzencki dziękuję księgarni taniaksiazka.pl.

 

Moja ocena: 5/6

Autor: Stanisław Lem
Tytuł: Fantastyczny Lem. Antologia opowiadań według czytelników
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Rok wydania: 2021
Stron: 528